Üstbiliş Nedir?
- 15 January 2021
- 373 Görüntülenme
- 0 Yorum
Bu makale açıklar Üstbiliş pratik bir şekilde. Okuduktan sonra bu güçlü psikolojik aracın temellerini anlayacaksınız.
Metabiliş nedir?
Üstbiliş, ‘düşünme hakkında düşünmek’, ‘bilmek hakkında bilgi sahibi olmak’ ve ‘farkındalığın farkına varmaktır. Metabiliş terimi, daha ileri veya en üst anlamına gelen meta kökünden gelir. Metabiliş pek çok biçim alır ve belirli stratejilerin problemleri çözmek veya öğrenmek için ne zaman ve nasıl kullanılabileceği hakkında bilgi içerir. Genel olarak, üstbiliş iki bileşeni içerir: biliş hakkında bilgi ve bilişin düzenlenmesi.
Bir kavram olarak üstbiliş ilk olarak John Flavell tarafından tanıtıldı. Bu alanın kurucusu olarak görülüyor. Flavell, üstbilişin, insanların kendi bilişsel süreçleri hakkında sahip oldukları bilgi olduğunu belirtti. Flavell bir örnek paylaşıyor: “A’yı öğrenmede B’den daha fazla güçlük çektiğimde ve bunu gerçek olarak kabul etmeden önce C’yi tekrar kontrol etmem gerektiğinde üstbilişle meşgul oluyorum”. Bu yüzden üstbiliş, çeşitli stratejiler kullanarak düşünce süreçlerini kontrol etme yeteneğidir. Bu stratejilerin örnekleri organize etmek, izlemek ve ayarlamaktır. Ek olarak üstbiliş, kültürlerarası etkileşimlerde gerekli olan görevler, süreçler ve koşullar hakkında düşünme yeteneğidir.
Üstbiliş, başarılı bir şekilde öğrenmenin önemli bir parçası olarak kabul edilir. Doğrudan kendi kendini düzenleme ve güçlü ve zayıf yönlerin kendini yansıtması ve bir kişinin bir hedefe ulaşmak için tasarladığı stratejilerle doğrudan bağlantılıdır. Metabiliş, kültürel olarak zeki liderliğin temelidir, çünkü birisinin bir problem veya durum hakkında nasıl düşündüğünü ve problemi çözmek için hangi stratejileri kullanacağını vurgular.
Üstbilişsel bilginin unsurları
Tarif edildiği gibi, Flavell üstbilişsel bilgi ile üstbilişsel düzenleme arasında ayrım yapar. Üstbilişsel bilgi, bireylerin kendi bilişsel süreçleri, problem çözmede kullanılabilecek farklı yaklaşımlar ve bir görevi başarıyla tamamlamak için gerekli şartlar ve koşullar hakkında bildiklerini ifade eder. Üstbilişsel düzenleme, temelde bireylerin öğrenmelerini yönetmeye ve iyileştirmeye yardımcı olmak için bilişsel süreçlerinde yaptıkları ayarlamaları ifade eder. Örnekler arasında planlar, bilgi yönetimi, ilerleme ve hedeflerin değerlendirilmesi vb. yer alır. Üstbilişsel bilgi ayrıca üç kategoriye ayrılır.
1. Kişi değişkenleri
Kişi değişkeni, bir kişinin bilgiyi öğrenme ve işlemedeki güçlü ve zayıf yönleri hakkında bildikleridir.
2. Strateji değişkenleri
Strateji değişkenleri, bir kişinin bir görevi gerçekleştirmek için çeşitli şekillerde uygulamaya her zaman hazır olduğu stratejilerdir. Örnekler, teknik bir makaleyi incelemeden önce ön bilgileri etkinleştirmeyi, bilinmeyen kelimeleri aramak için bir sözlük kullanmayı veya anlaşılması için bir paragrafın birden çok kez okunması gerektiğini fark etmeyi içerir.
3. Görev değişkenleri
Görev değişkenleri, bir kişinin belirli bir görevin doğası ve görevi yerine getirme gereksinimleri hakkında bildiği her şeydir. Bunun bir örneği, akademik bir makaleyi okumanın, romandan herhangi bir pasajdan daha fazla anlamak ve hatırlamak için daha fazla çaba gerektirdiği bilgisidir.
Livingston, 1997 yılında bu değişkenleri açıklayarak kendi üstbilişsel bilgi tanımını verdi: ‘Ben (kişi değişkeni) kelime problemleriyle (görev değişkeni) sorun yaşadığımı biliyorum, bu yüzden önce matematik problemlerine cevap vereceğim ve dil problemlerini sona saklayacağım.
Üstbilişsel düzenlemenin unsurları
Üstbilişsel bilgi gibi, üstbilişsel düzenleme de gerekli olan bazı koşulları veya becerileri içerir.
Planlama
Planlama, görev performansını etkileyen stratejilerin seçimi ve kaynakların tahsisi anlamına gelir. İyi stratejiler seçmek ve kaynakların doğru tahsisi, üstbilişsel düzenleme sürecinde doğru planlamanın bir işaretidir.
İzleme
İzleme, bir bireyin anlayış ve görev performansı konusundaki farkındalığını ifade eder.
Değerlendirmek
Değerlendirme, belirli bir görevin son ürününü değerlendirmeyi ifade eder. Görevin gerçekleştirildiği verimlilik de değerlendirilir.
Üstbiliş stratejileri
Aşağıda, üstbilişleri ilerletmek için bazı etkili stratejiler bulunmaktadır.
Kendini sorgulayan
Kendini sorgulama, öğrencilerin ve diğerlerinin öğrenilenleri anlamalarını test etmek için öğrenmeden önce, öğrenirken ve sonra kendilerine etkili sorular sordukları değerlendirme sürecidir. Öğrencileri bunu yapmaya teşvik etmek, konuyla ilgili anlayışlarını genişletmenin etkili bir yolu olabilir. Bu üstbilişsel strateji kapsamlı bir şekilde denenmiş ve test edilmiştir.
Araştırmalardan biri, kendi kendini sorgulamanın, öğrencilerin bir dönemde tam olarak ne kadar öğrenebileceklerini etkileyip etkilemediğini araştırdı. Birkaç grup oluşturuldu. İlk grup ders sırasında kendilerine bu soruları sordu. Bir sonraki gruptaki öğrenciler ders sırasında kendilerine sorular sordular ve ardından birbirleriyle bir Soru-Cevap oturumu yaptılar. Üçüncü öğrenci grubu, küçük bir grupta dersin içeriğini tartıştı ve son öğrenci grubundaki öğrenciler materyali bireysel olarak değerlendirdiler.
Araştırmacılar, ilk iki gruptaki öğrencilerin son iki gruptaki öğrencilere göre daha iyi performans gösterdiğini tespit etti.
Sesli düşünmek
- Yüksek sesle düşünmek, okurken insanların düşünme yeteneklerini kontrol etmeye yardımcı olur.
- Ne düşünüldüğünün anlaşılmasını geliştirir.
- Yüksek sesle düşünmek okuma sürecini yavaşlatır ve sonuç olarak insanlar metni odaklanarak takip etmeye zorlanır.
Görselleştirmeler
Metabilişleri geliştirmek için bir başka strateji de grafik düzenleyiciler kullanmaktır. Bunlara bilişsel araçlar da denir. Görselleştirmeler, insanın düşünme sürecini geliştirmeye aktif olarak yardımcı olur. Görselleştirmeler bireylere yardımcı olur:
- Sipariş düşünceleri
- Bildikleri şeyler arasında bağlantı kuruyorlar
- Süreçlerin ve prosedürlerin görselleştirilmesi
İnsanın düşünce sürecini destekleyen birçok görselleştirme biçimi vardır. Örnekler:
- Zihin haritalama
- Akış çizelgeleri
Üstbiliş ve Öğrenme stilleri
Gardner Çoklu Zeka Teorisi gibi öğrenme stilleri teorileri, farklı insanların farklı şekillerde öğrendiğini öne sürmektedir. Bu yüzden hangi stratejinin birisi için en iyi sonucu verdiğini bilmek çok önemlidir. Yaygın öğrenme stilleri şunlardır:
Görsel
Görsel öğrenen, grafikler, resimler, belgeseller ve diğer görselleştirmeler yoluyla en iyi şekilde öğrenir. Bu insan grubu, desenleri tanımlamada ve renkleri eşleştirmede çok iyidir.
İşitsel
İşitsel bir öğrenci, izlemek veya okumak yerine dinleyerek en iyi şekilde öğrenir. Hikayeler dinlemekten ve podcast dinlemekten zevk alırlar.
Kinestetik
Kinestetik bir öğrenci hareket yoluyla en iyi şekilde öğrenir. Bu grup insan okumak veya dinlemek yerine bir şeyler yaparak öğrenmeyi sever. Pasif insanlardan çok aktifler.
Mantıksal matematik
Mantıksal matematiği öğrenen insanlar, zor sorulara yanıt bulmak için akıl yürütmeyi kullanmakta iyidirler. Genelde sayı konusunda iyidirler ama bazen öznel konularda zorluk yaşarlar.
Kişilerarası
Kişilerarası bir öğrenci en iyi sosyal etkileşim yoluyla öğrenir. Grup çalışmasında iyidirler, yüksek duygusal zekaya sahiptirler ve işi bitirmek için ödün vermede iyidirler.
İçsel
Kişisel bir öğrenci, düşünerek bir şeyler öğrenmeyi seven kişidir. İşbirliğini bir dikkat dağıtıcı olarak öğrenmek ve deneyimlemek için yalnız ve yalıtılmış olmayı tercih ederler.
Beyninin bilgiyi en rahat şekilde işleme şeklinin farkında olan bir kişi, kişisel güçlü ve zayıf yönler üzerinde çalışabilir.
Üstbiliş Örnekleri
Metabiliş bu yüzden yeni şeyler öğrenmede çok önemli bir rol oynar. Pek çok yeni şeyin öğrenildiği yer bir okuldur. Aşağıda bir öğrenci örneği aracılığıyla üstbilişin bir açıklaması bulunmaktadır.
1. Kendi düşünceleriniz hakkında eleştirel düşünme yeteneği
Çoğu zaman, bireyler herhangi bir şekilde yanıldıklarını kabul etmekte isteksizdirler. Fakat geri adım atmak ve kendi düşüncelerinizi ve hatalarınızı değerlendirmek, bağımsız ve başarılı bir öğrenci olmada kilit rol oynar. Öğrenci X belirli matematik problemlerinde sorun yaşadığında, problemi çözmek için kendi düşünce süreçlerinin iyi bir düşünme şekli olup olmadığını düşünmelidir.
2. Öz farkındalık ve kendi düşünceleriniz üzerindeki kontrol
Yüksek bir öz farkındalık seviyesi, kişinin düşüncelerini kontrol etmesine yardımcı olur. Kendi becerilerinizin farkındalığını artırmak çok önemlidir. Üstbilişsel düşüncede güçlü olmayan insanlar genellikle kendilerini aşırı veya tamamen küçümseme eğilimindedirler. Sonuç olarak yeteneklerinin farkında olan birine göre büyük aksiliklerle daha çabuk karşılaşırlar.
İster öğretmen ister öğrenci olsun kendi yeteneklerinin farkında olan biri, daha az alanlarda gelişmek için daha hızlı ilerleyebilir.
3. Bir görevin her aşamasında yardımcı stratejiler geliştirme yeteneği
Herhangi bir görevden önce öğrenciler, belirli bir problem için hangi stratejinin en iyi sonucu vereceğini düşünmek için üstbilişsel düşünmeyi kullanabilirler. Daha önce benzer bir sorun için hangi strateji işe yaradı? İyi bir ilk adım ne olabilir? Görevi tamamlarken, öğrenciler doğru yolda kaldıklarından ve yaptıklarının gerçekten işe yaradığından emin olmak için üstbilişsel düşünmeyi kullanabilirler.
Bir görevi tamamladıktan sonra, öğrenciler tüm görevlerde doğru ve tutarlı bir öz değerlendirme yapabilirler. Bu durum duyguların yargılama ve öğrenme yoluna girmemesini sağlar.
Üstbiliş Özeti
Düşünmeyi düşünmek. Metabiliş, kelimenin tam anlamıyla bilinç farkındalığını artırmak anlamına gelir. Metabiliş ilk olarak John Flavell tarafından önerildi ve o zamandan beri geniş bir şekilde geliştirildi ve yaygın olarak kullanıldı.
Üstbiliş terimi, üstbilişsel bilgi ile üstbilişsel düzenleme arasında ayrım yapar. Üstbilişsel bilgi, insanların kişisel bilişsel süreçleri hakkında bildiği her şeyi kapsar. Üstbilişsel düzenleme, öğrenmeyi geliştirmek için bilişsel süreçlerini yönetmek ve iyileştirmek anlamına gelir.
Üstbilişsel bilgi ayrıca kişi değişkenlerine, strateji değişkenlerine ve görev değişkenlerine bölünmüştür. Kişi değişkenleri, bir kişinin yeni bilgileri öğrenme ve işlemedeki zayıf yönleri hakkında bildiklerini ifade eder. Strateji değişkenleri, sorunlara farklı şekillerde yaklaşmak için birisinin kullanabileceği stratejilerle ilgilidir. Görev değişkenleri, bir kişinin belirli bir görev hakkında zaten bildikleriyle ve bu görevi gerçekleştirmek için gerekenlerle ilgilidir.
Üstbilişsel düzenlemenin de üç bileşeni vardır. Birincisi, planlama kavramı var. Planlama, doğru kaynakların tahsisini ve bir problemi çözmek için doğru stratejilerin seçilmesini ifade eder. İzleme, anlama ve görev performansına ilişkin farkındalığı içerir ve değerlendirme, nihai ürün ve süreci bitmiş üründen önce değerlendirmeyi ifade eder.
Metabiliş eğitimi için birkaç yöntem vardır. Bunlardan en önemlisi kendi kendini sorgulamaktır. Kendi kendine sorgulama, kullanıcıyı öğrenmeden önce, öğrenirken ve sonra aktif düşünmeye teşvik eder. Yüksek sesle düşünmek, insanları okudukları veya dikkate aldıkları şeyler hakkında aktif bir şekilde düşünmeye sevk ederek üst bilişleri teşvik eder. Görselleştirmeler, düşünceleri organize ederek, farklı şeyler arasındaki bağlantıları ortaya çıkararak ve süreçleri ve prosedürleri görselleştirerek düşünme sürecini desteklemeye hizmet eder.
Metabiliş kelimesi ile yakından ilgili olan farklı öğrenme tarzlarıdır. Düşünmeyi bilen veya bilen ve düşünen herkes, hangi öğrenme tarzının kendisine en uygun olduğunu bilir. Farklı öğrenme stillerinin örnekleri görsel, işitsel, kinestetik, mantıksal-matematiksel, kişilerarası ve kişilerarasıdır.
Ne düşünüyorsunuz?
Detaya Gitme yönteminin açıklamasında kendinizi tanıyor musunuz? Bu araç kendi çalışma ortamınızda mı kullanılıyor? Değilse, bunun işiniz için değerli olabileceğini düşünüyor musunuz? Başka hangi yararlı sorun giderme yöntemlerini ve araçlarını biliyorsunuz? Drill Down tekniğinin artıları ve eksileri olduğuna inanıyorsunuz? Herhangi bir ipucunuz veya çözümünüz var mı?
Düşüncelerinizi ve bilginizi aşağıdaki yorum kutusunda paylaşabilirsiniz.
Bu makaleyi beğendiyseniz, modeller ve yöntemler hakkındaki en son gönderiler için bültenimize kaydolabilirsiniz.
Yorumunuzu bırakın