Modal Bellek Modeli (Atkinson ve Shiffrin) Nedir?

Bu makale Richard Atkinson ve Richard Shiffrin tarafından geliştirilen Modal Bellek Modelini açıklamaktadır. Okuduktan sonra bu güçlü psikolojik sürecin çalışma şeklinin temelini anlayacaksınız.

Modal Bellek Modeli (Atkinson ve Shiffrin) nedir?

Çok Depolu Bellek Modeli olarak da bilinen Modal Bellek Modeli, 1968’de Richard Atkinson ve Richard Shiffrin tarafından geliştirilen bir teoridir. Modal Bellek Modeli, bellek işlemlerinin nasıl çalıştığını açıklar. Çeşitli bellek depolama seviyeleri fikrinin yeni olmadığı gerçeğine rağmen, üç bölümden oluşan çoklu model ilk olarak iki Richards tarafından tanımlandı.

William James, on dokuzuncu yüzyılın son yıllarında birincil ve ikincil bir bellek tanımladı. Kuramında, birincil bellek kısa bir süre için bilinçte depolanan düşüncelerden ve ikincil bellek kalıcı, bilinçaltı depolamadan oluşuyordu.

Daha sonra Richard Atkinson ve Richard Shiffrin bu teoriye üçüncü bir seviye eklediler: beynin duyusal kaydı. Ayrıca beynin hafıza transferini düzenleyen çeşitli kontrol süreçlerine sahip olduğu fikrini ortaya attılar.

Modal Bellek Modelinin değerli bir yönü, bilimsel kanıtlarla desteklenmesidir, bellek kadar soyut bir şeyle ilgili teorilerde oldukça zor olan bir şey. Şiddetli epilepsiyi tedavi etme girişiminde, bir hastanın hipokampının bir kısmı çıkarıldı. Bu durum bu kişinin kısa süreli belleğinden uzun süreli belleğine bilgi aktaramaması sorununa yol açtı. Başka bir deyişle, hasta uzun süreli anılar yaratamıyordu. Bu kişi, birden çok hafıza seviyesi olduğu fikrinin yaşayan bir kanıtıydı.

Hafıza Nedir?

İnsan hafızası, beyindeki bilgi ve deneyimleri kodlama kapasitesidir. Bu kodlar daha sonra saklanır ve daha sonra geri alınabilir. Bu durum insanlara öğrenme, uyum sağlama ve ilişkiler kurma imkanı sunar.

Daha nörolojik terimlerle ifade etmek gerekirse bellek beyindeki bir dizi kodlanmış sinirsel bağlantıdır. Orijinal deneyime dahil olan nöronların senkronize ateşlenmesiyle ortaya çıkan geçmiş deneyimlerin yeniden yaratılmasıdır. Deneyimler, kitap rafında tam bir öğe gibi kitap olarak saklanmaz, bunun yerine çeşitli beyin bölgelerine dağılmış ayrı unsurlardan oluşur.

Bellek terimi, bilgisayarların bilgi saklama kapasitesini tanımlamak için de kullanılır. Bilgisayar belleği ve insan belleği arasında bazı paralellikler olsa da, bazı temel ve önemli farklılıklar da vardır. İnsan beyni, her beyin hücresinin binlerce bağlantıya sahip olduğu dağıtılmış bir ağ gibi organize edilmiştir. Bilgisayar belleği, adreslenebilir ve ayrı dosyalardan oluşan bir koleksiyondan oluşur.

Modal Bellek Modeli: Üç Bellek Seviyesi

Bilgi beyne her türlü dürtüyle girdikten sonra saklanmalı, muhafaza edilmeli veya kaldırılmalıdır. Birçok psikolog, depolama sürecini tanımlamak için Richard Atkinson ve Richard Shiffrin’in üç aşamalı modelini kullanır. Her bir bellek sistemi için kapasite, depolama türü ve süresi açıklanır.

Duyusal hafıza

Duyusal hafıza, bilgiyi yalnızca bir an için depolar. Örneğin, karanlık bir alanda hızla dönen bir el feneri gördüklerinde, insanlar ayrı ışık noktaları yerine bir ışık çemberi görürler. Bunun nedeniyse duyusal hafızanın birbirini hızla takip eden bu görüntüleri kısaca tutması, yani beynin retina yoluyla bir daire görmesi anlamına geliyor. Görsel duyusal hafıza, ikonik hafıza olarak adlandırılır ve işitsel duyusal hafıza, ekoik hafıza olarak adlandırılır.

• Saklama süresi: 0,25-0,5 saniye
• Kapasite: tüm duyusal bilgiler, büyük kapasite
• Kodlama: görsel, işitsel

Kısa süreli hafıza

Beynin duyusal kısmı yoluyla beyne giren bilginin küçük bir kısmı kısa süreli belleğe aktarılır. Burada 7-8 adetlik kapasite ile yaklaşık 18 saniye saklanabilir. Prova veya yoğun bir olay, yeni bir telefon numarasının tekrarlanması gibi bilgilerin uzun süreli belleğe gönderilmesine yol açabilir. Kişiye bağlı olarak öğeler büyük veya küçük olabilir. Bir öğe bir kişi için on rakamlık bir dizi olabilirken, başka bir öğe başka biri için tek bir harf olabilir. Bilgi daha önce kısa süreli belleğe girdiğinde ve bu bilginin küçük parçaları saklandığında, beyin bu uyaranlara daha hızlı yanıt verebilir veya bunları daha kolay hatırlayabilir. Bu durum hazırlama olarak adlandırılır.

• Depolama süresi: 0-18 saniye
• Kapasite: 7-8 adet
• Kodlama: esas olarak işitsel bilgi

Uzun süreli hafıza

Kısa süreli bellekten alınan bilgiler, prova yoluyla uzun süreli belleğe ve tekrar kısa süreli belleğe aktarılabilir. Uzun süreli hafıza, beynin muazzam potansiyelini gösteren pratik bir sonsuz kapasiteye sahiptir. Bilgi uzun süreli bellekte saklandığında, genellikle bir kişinin hayatının geri kalanı boyunca orada kalır. Fakat bu, bu kişinin her zaman belirli bilgileri hatırlayabileceği anlamına gelmez. Doğru nöronlar, doğru hatıraları almak için doğru bağlantıları yapmalıdır.

• Depolama süresi: sınırsız
• Kapasite: sınırsız
• Kodlama: esas olarak anlamsal (gerçekler, genel hafıza), aynı zamanda görsel ve işitsel

Saklanan Bilgileri Alma

Geri çağırma veya hatırlama, bellekteki bilgilerin geri çağrıldığı süreçlerdir. Hatıraların geri getirilmesi, ipuçları olarak da adlandırılan belirli uyaranlar aracılığıyla gerçekleşir. Bu ipuçları çağrışımları, bağlamı ve ruh halini içerir. Bu üç bileşen, insanların doğru anıları geri alma yeteneğini büyük ölçüde etkiler.

Dernekler bu süreçte önemli bir rol oynamaktadır. Belli bir fotoğrafı gördükten, belli bir kokuyu koklayarak veya belirli bir sesi duyduktan sonra, köklü anıların birdenbire yeniden yüzeye çıkması mümkündür.
İnsanlar bazen kendilerini bu olayın meydana geldiği durumda tasavvur ederek bir olayı geri getirebilirler. Arabanızın anahtarını kaybederken sıkça sorulan bir soru şudur: ‘Arabayı park ettikten hemen sonra ne yaptınız?’.

Bir kişinin ruh hali aynı zamanda kişinin anıları geri alma yeteneğini de doğrudan etkiler. Bir kişinin ruh hali söz konusu durumdaki ile aynı olduğunda, beyindeki nöronlar doğru bağlantıları daha kolay kurar.

Uzun süreli bellekteki bilgilerin kalıcı olarak kaybolmadığı, insanların hipnoz altındayken belirli bilgileri hatırlayabildikleri gerçeğiyle doğrulanır. Hipnoz, beynin, alakasız çağrışımlar yoluna girmeden doğru ipuçlarını vermesini kolaylaştırır. Birey, bağlamı daha iyi tahayyül edebilir ve ruh hali büyük ölçüde göz ardı edilir.

Konu Özeti

Modal Bellek Modeli, Richard Atkinson ve Richard Shiffrin tarafından geliştirilen yapısal bir modeldir. Doğrusal olarak bağlı olan ve bilgi işleme için bir model olarak tanımlanan üç depolama sistemini açıklar. Bilgi duyular tarafından tespit edilebilir ve duyusal hafızaya girer. Bu tamamen otomatiktir ama belirli bilgiler vurgulandığında kısa süreli belleğe aktarılır.

Modal Bellek Modeli, yeterli prova durumunda bilginin sonsuza kadar saklandığı uzun süreli belleğe aktarılabileceğini açıklar. Bununla birlikte bir bireyin bu bilgiyi elde edip edemeyeceği, yapılan ilişkilere veya ruh halinin karşılaştırılabilir olup olmadığına ve olayların gerçekleştiği bağlamın mevcut durumla benzerlikler gösterip göstermediğine bağlıdır.

Ne düşünüyorsunuz?

Modal Bellek Modeli hakkındaki açıklamaya aşina mısınız? Belli anıların geri kazanılmasına katkıda bulunan faktörlerin neler olduğuna veya hafızayı nasıl eğitebileceğinizi düşünüyorsunuz? Eklemek istediğiniz bir şey veya açıklamanız var mı?

Düşüncelerinizi ve bilginizi aşağıdaki yorum kutusunda paylaşabilirsiniz.

Bu makaleyi beğendiyseniz, modeller ve yöntemler hakkındaki en son gönderiler için bültenimize kaydolabilirsiniz.

Kaynakça