Bu makale Mezirow’un Dönüştürücü Öğrenme Teorisinin pratik bir açıklamasını sunmaktadır. Okuduktan sonra kişisel gelişim için bu güçlü aracın temellerini anlayacaksınız.
Dönüştürücü Öğrenme Teorisi nedir?
Dönüştürücü Öğrenme Teorisi, Jack Mezirow tarafından geliştirilen bir teoridir ve derin, yararlı ve yapıcı öğrenmeyle ilgilidir. Bu öğrenme yolu, basitçe bilgi edinmenin ötesine geçer. Öğrencilerin yaşamlarına bilinçli olarak anlam vermeleri için yapıcı ve eleştirel yollar sunar. Uygulamadan sonra, bu tür bir öğrenme, mevcut bilgilerin düşüncesizce veya koşulsuz olarak kabul edilmesinin gerçek değişimi destekleyen bilinçli ve yansıtıcı bir öğrenme yöntemine geçişinin bir sonucu olarak dünya görüşlerinde temel bir değişime dönüşür. Jack Mezirow, dönüştürücü öğrenmeyi şu şekilde tanımlar: Dönüştürücü öğrenme, bilinçdışı varsayımların veya beklentilerin eleştirel farkındalığı ve yorum yapmak için uygunluğunun değerlendirilmesidir.
Tanımda belirtildiği gibi, dönüştürücü öğrenme genellikle bir kişinin düşüncelerini, duygularını, bakış açısını, inançlarını veya davranışlarını derinlemesine değiştirir. Bunun nedeniyse insanların dünya görüşünü kalıcı olarak değiştiren radikal bir bilinç değişikliğini kolaylaştırmasıdır. Öğrencilerde, gelecekteki deneyimler üzerinde doğrudan etkisi olan bir paradigma değişimine de yol açar. Bunun bir örneği, gizli yeteneğini aniden keşfeden bir öğrencidir.
Teori, iki tür öğrenmeyi tanımlar: araçsal ve iletişimsel öğrenme. Araçsal öğrenme, özellikle görev odaklı problem çözümleri yoluyla öğrenmeyi ve neden-sonuç ilişkilerini belirlemeyi amaçlamaktadır. İletişimsel öğrenme, bireylerin ihtiyaçlarını, duygularını ve arzularını nasıl ilettiklerini ifade eder. Bu durum öğrenmenin sosyal yönü ile ilgilidir.
Jack Mezirow, 1978’de Columbia Üniversitesi’nde çalışırken Dönüştürücü Öğrenme Teorisini geliştirdi. Yetmişli yıllarda üniversite programlarında kadınların başarısı veya yetersizliği ile ilgili faktörleri inceledikten sonra bu teoriyi ortaya attı. Perspektif dönüşümünün bu süreçte önemli bir faktör olduğu sonucuna vardı. O zamandan beri teori, öğrencilerin anlamı nasıl yorumladıkları, doğruladıkları ve deneyimlerine göre yeniden formüle ettiklerinin kapsamlı bir tanımına dönüştü.
Jack Mezirow’a göre öğrenme türleri
Jack Mezirow’un Dönüştürücü Öğrenme Teorisi aşağıdaki öğrenme türlerini birbirinden ayırır.
1. İletişimsel öğrenme
İletişimsel öğrenme, öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Burada öğrenciler isteklerini, ihtiyaçlarını ve duygularını nasıl ileteceklerini öğrenirler.
2. Enstrümantal öğrenme
Araçsal öğrenme, göreve yönelik veya probleme yönelik öğrenme ile ilgilidir. Bu bir sınıf ortamında olabileceği gibi online de olabilir. Öğrenciler, belirli olayların veya vakaların neden-sonuç ilişkilerini belirleme görevini üstlenirler.
Dönüştürücü Öğrenme Teorisinden üç boyut
Jack Mezirow’a göre perspektif dönüşümünde yer alan boyutlar var.
1. Psikolojik
Öğrenciler bakış açılarını veya kendi algılarını değiştirirler. Dönüştürücü Öğrenme Teorisine dayalı olarak, bireyler gerçekten öğrenmek için özerk düşünebilmelidir. İnsanların ne düşünmesi ve hissetmesi gerektiğini toplum veya kültür dikte etmek yerine, kendi anlamlarını ve yorumlarını geliştirmelidirler.
2. İkna Edici
Kişisel değerler ve varsayımlar gibi kanaatlerdeki dönüşümler. Statükoyu kabul etmek yerine, öğrenciler kişisel deneyimlerine göre bilişlerini değiştirirler.
3. Davranış
Öğrenciler ayrıca yaşam tarzlarını da değiştirirler. Örneğin, aldıkları bilgilere göre belirli alışkanlıkları değiştirebilirler. Bu öğrenme deneyimi daha sonra davranışlarını değiştirir ve eylemlerini etkiler.
Jack Mezirow’un Dönüştürücü Öğrenme Teorisinden temel bileşenler
Dönüştürücü Öğrenme Teorisinin öğrenmeyi ve dönüşümü kolaylaştırmak için bulunması gereken iki temel bileşeni vardır. Bunlar:
1. Anlam yapıları
Jack Mezirow’a göre öğrenciler, kişisel bilişlerine göre bilgiye kendi anlamlarını atarlar. Örneğin, iki kişi aynı bilgiyi tamamen farklı bir şekilde yorumlayabilir. Mezirow, anlam yapıları oluşturan üç kod olduğunu öne sürüyor:
- Sosyolinguistik kodlar: Bir toplumun insanların şemaları ve yapıları üzerindeki etkisi. Yaygın örnekler sosyal normlar, kültürel beklentiler ve dilin nasıl kullanıldığıdır.
- Psikolojik kodlar: Bu durum bir kişinin duygusal ve zihinsel durumuyla ilgilidir. Bunlar, anlam yapılarını doğrudan etkileyen düşüncelerini ve duygularını içerir.
- Epistemik kodlar: Epistemik kodlar bilginin nasıl elde edildiğine, bunların geçerliliğine ve öğrenme deneyimini çevreleyen koşullara yöneliktir. Yeni bilgi doğrudan güvenilir bir kaynaktan gelmezse, öğrenciler ona daha az değer katacaklardır.
2. Eleştirel düşünme
Jack Mezirow, bireylerin kendi deneyimleri hakkında eleştirel düşünmesi gerektiğini de öne sürüyor. Bu da bir perspektif dönüşümüne yol açar. Öğrencilere ancak kendi öğrenme davranışlarını yansıtma fırsatı verilirse anlam yapıları geliştirebilirler. Bu derinlemesine düşünme süreci, öz farkındalıklarını artırır ve daha derin bir düzeyde öz-anlamayı kolaylaştırır. Sonuç olarak bilgileri daha iyi yönetebilir ve anlayabilir ve deneyimden daha fazlasını elde edebilirler.
Öte yandan, düşünme, genellikle çocukluktaki kültürel asimilasyondan kaynaklanan belirli bir kanaatin yetişkinler için işlevsel olup olmadığını belirlemek için varsayımların eleştirel analizini kapsar. Bireyler, mevcut varsayımlarına meydan okuyabilmeli ve bunlardan şüphe duyabilmeli ve bu varsayımların geçerliliğini eleştirel ve dikkatli bir şekilde araştırabilmelidir. Bazı durumlarda, bu bilişlerin kendi anlam yapılarından ziyade sosyal veya kültürel inançlara dayandığını keşfederler. Eleştirel düşünme, varsayımları eleştirme ve değiştirme ve anlamlı bir değişiklik yapma yetkisi verir.
Ebeveynlerin ve eğitimcilerin rolü
Dönüştürücü öğrenmenin garantisi yoktur. Öğretmenler ve diğer eğitimciler öğrencilere yalnızca dönüştürücü öğrenme olanağı sunabilir. Öğretmenler, öğrencilerin varsayımların farkına varmalarına ve eleştirel olarak analiz etmelerine yardımcı olarak bunu kolaylaştırabilir. Bunlar yorumlara, kanaatlere, alışkanlıklara ve dünya görüşlerine yol açan varsayımları içerir. Öğretmenler, öğrencileri belirli referans çerçevelerini tanıma konusunda eğitmelidir. Bunu yaparken öğretmenler, öğrencileri sorunları çeşitli açılardan değerlendirmeye teşvik eder. Amaç, yaşam deneyimlerine anlam verme girişiminde ortak bir deneyimde birleşmiş bir öğrenci topluluğu geliştirmektir.
Öğrencinin rolü
Öğretmenler ve eğitimciler, öğrencilerin amacı kendileri, diğerleri ve sosyal normlar hakkında öğrenmek ve bilgi oluşturmak olduğunda kolaylaştırıcı olurlar. Bu yüzdenrle öğrenciler, öğrenme ortamında ve öğrenme sürecinde çok önemli bir rol oynarlar. Öğrenciler sınıfta birbirlerine yardım etmek için nezaket, saygı ve sorumluluk dahil olmak üzere normlar geliştirmelidir. Öğrenciler ayrıca öğrenme ortamında çeşitliliği teşvik etmeli ve karşılıklı işbirliği için çaba göstermelidir.
Dahası, öğrenciler tartışmasız referans çerçevelerini dönüştürmek için kendi varsayımlarını eleştirmelidir. İletişimsel öğrenme yoluyla öğrenciler, niyetlerin, değerlerin, inançların ve duyguların altında yatan varsayımların eleştirel yansıması üzerinde çalışırlar. Öğrenciler, kendilerinin ve başkalarının varsayımlarını eleştirel bir şekilde düşündüklerinde, referans çerçevelerini yeniden objektif olarak yeniden şekillendirmeye dahil olurlar. Öte yandan, öznel yeniden tanımlama, kendi varsayımlarını eleştirel bir şekilde değerlendirdiklerinde gerçekleşir.
Uygulamalar Dönüştürücü Öğrenme Teorisi
Bu ikilemler, akademik öğrenme ortamları bağlamında da ortaya çıkar. Bunun nedeniyse öğretmenlerin yeni fikirlerin ve gelişmelerin eleştirel analizine yer vermesidir. Sınıflarında dönüştürücü öğrenmeyi kullanmak isteyen öğretmenler, öğrencilerini eğitmek için aşağıdaki uygulama stratejilerini değerlendirebilirler.
Eleştirel düşünme için fırsatlar sunun
Öğretmenler, öğrencilere yeni fikirleri veya fikirleri tanıtan içerik sunarak eleştirel düşünme fırsatları sunabilirler. Daha sonra öğrenciler yeni içerikle diğer öğrencilerle sohbet ederek ve kendi varsayım ve kanaatlerini eleştirel bir şekilde yansıtmalıdır.
Yeni perspektiflerden hareket etme fırsatları sunmak
Araştırmalar, öğretmenlerin öğrencilere yeni buldukları inançlarını eyleme geçirme fırsatı sunmasının çok önemli olduğunu gösteriyor. Öğrenciler yeni inançlarını kabul etmek için aktif adımlar atamadıklarında başarılı bir dönüşümün imkansız olduğuna dair göstergeler vardır.
On aşamada dönüşümler
İnsan olmanın bir koşulu, deneyimlere anlam verebilmektir. Bazıları için, bir otorite figüründen gelen her açıklama yeterlidir ama günümüz toplumunda insanlar başkalarının hedeflerine, değerlendirmelerine, duygularına ve inançlarına göre hareket etmek yerine kendi yorumlarını daha sık yapmalıdır. Bu tür içgörülerin edinilmesini kolaylaştırmak, yetişkin eğitiminin temel amacıdır. Dönüştürücü öğrenme, özerk düşünmeyi geliştirir ve teşvik eder.
Ancak yeni bir perspektife götüren bir dönüşüm çok daha az yaygındır. Mezirow, bu tür dönüşümlerin genellikle büyük bir kriz veya yaşam geçişinin neden olduğu ikilemlerden kaynaklandığına inanıyor. Belli bir dönemdeki çoklu dönüşümden de kaynaklanabilir.
Jack Mezirow, devlet üniversitelerinde başarılı bir şekilde okuyan kadınlarla ilgili araştırmasında sıklıkla meydana gelen on aşamayı anlatıyor.
1. Şaşırtıcı ikilem
Bu ikilem, Mezirow’un Dönüştürücü Öğrenme Teorisinin üç ana temasının ilk temasını temsil eder. Bir kişinin mevcut anlam yapılarına uymayan bir deneyimi vardı ve bu da kafa karıştırıcı bir ikilem yarattı. Deneyimler mevcut anlam yapılarıyla eşleştiği sürece, insanlar genellikle dönüştürücü öğrenmeyi kullanmazlar.
Bu ikilemler eşzamanlı olarak ama aşamalı olarak da olabilir. Bu durum mevcut anlam yapıları ile çevre arasındaki bir bozulma sırasında kademeli bir tanıma anlamına gelir.
Sonraki iki aşama, bu teorinin ikinci ana temasının önemli yönleridir: eleştirel düşünme.
2. Suçluluk veya utanç duygularıyla kendi kendini soruşturma
3. Epistemik, sosyokültürel veya psikolojik varsayımların eleştirel değerlendirmesi.
Kişi bu rahatsızlığı yaşar ve ardından örneğin yürüyüş sırasında bunun geçerliliğini değerlendirir.
Sonraki aşamalar, Jack Mezirow’un Dönüştürücü Öğrenme Teorisinin üçüncü ve son ana temasını temsil eder: rasyonel söylem.
4. Memnuniyetsizliğin ve dönüşüm sürecinin paylaşıldığını ve başkalarının da benzer değişikliklerden geçtiğini kabul ederek
5. Yeni roller, ilişkiler ve eylemler için seçenekleri keşfetmek
6. Bir rota çizme
7. Bilgi ve beceri kazanmak
8. Yeni roller denemek
9. Yeni roller ve ilişkilerde yeterlilikler ve özgüven oluşturmak
10. Perspektif tarafından belirlenen koşullara dayalı olarak birinin hayatına yeniden entegrasyon
Yukarıdaki aşamalar, dönüştürücü bir öğrenme sürecindeki biriyle ilgilidir çünkü insanlar bir yaklaşımı uygulamak için bir plan geliştirirler. Daha sonra bu plan için gerekli bilgi ve becerileri edinirler.
Bu bilgi hem eğitim hem de sürekli olarak edinilir
diğer grup üyelerinin ihtiyaçlarının belirlenmesi hakkında gruplarla tartışmalar. Ek olarak bir birey daha sonra farklı rolleri farklı şekillerde deneyecektir.
Ne düşünüyorsunuz?
Dönüştürücü Öğrenme Teorisinin açıklamasını tanıyor musunuz? Dönüşümün farklı aşamalarını tanıyor musunuz? Varsayımları, inançları ve dünya görüşlerini eleştiriyor musunuz? Öğrenme sürecinizde net bir dönüşüm yaşadınız mı? Bu teori eğitim ortamınızda kullanılıyor mu? Herhangi bir ipucunuz veya ek yorumunuz var mı?
Düşüncelerinizi ve bilginizi aşağıdaki yorum kutusunda paylaşabilirsiniz.
Bu makaleyi beğendiyseniz, modeller ve yöntemler hakkındaki en son gönderiler için bültenimize kaydolabilirsiniz.
Leave Your Comment